Cömertlik Ayıpların Örtüsüdür

Uğur KEPEKÇİ

Cimrilik denen başkalarına ikram ve ihsanda bulunmamak hastalığının zararlarını anlatmakla bitmeyecek kadar çoktur. Yüce Allah cimrilik yapan kullarını ilahi buyruklarla uyarmıştır. 

Allah Resulü (s.a.v.) de cimrilik hastalığının tehlikelerini izah etmek için bir hadislerinde şöyle buyurdu: “Sakın aşırı cimri olmayın! Çünkü sizden öncekiler cimrilik sebebiyle helak olmuşlardır. (Şeytan) onlara cimriliği emretmiş, onlar da cimri olmuşlar, fücuru (günahı) emretmiş facir (günahkâr) olmuşlardı.” 

Bu hadis-i şerifte verilmek istenen ölçü hakkında Prof. Dr. Haydar Baş hocamız Kur’an ve Sünnet Işığında Büyük İslam İlmihali Zekât, eserinde şu açıklamaları yapmıştır: (Ocak 2020, Sayfa 237-243).

Hadiste geçen helakle ilgili birkaç görüş vardır:

1- Buradaki helak, uhrevî helâk olabilir. Çünkü bu helak, hadisin sonunda zikredilen günahları ve benzerlerini işleme sonucu meydana gelmektedir.

2- Dünyevi helak olabilir.

3- Hem dünyevi hem de uhrevi, her iki helak olabilir. 

Bu üçüncü ihtimal daha uygundur. Zira cimriliğin sebebi, mal sevgisi ve malla ulaşılan nefsani arzulardır.

Allah Resulü (s.a.v.) buyurdu: “iki haslet vardır ki, bir mü’minde bir arada bulunmaz. Bunlar da cimrilik ile kötü huydur.” (Zekât, Ocak 2020, Sayfa 237-243).

Cömertlik insanın ihtiyacı olmayan şeyi başka ihtiyacı olanlara vermesidir. Cömertlik, israf ile cimrilik, yani haddinden fazla kısmak ile haddinden fazla harcamak arasında tutulan orta bir yoldur.

Onun verilmesi de, kısılması da belirli bir ölçü içerisinde olmalıdır. Kalben istemeyerek yapılan harcamalar sahibini cömert yapmaz.

İmam Hüseyin buyurdu: “Cömert davranan yücelir; cimrilik yapan ise alçalır.”

İmam Hasan buyurdu: “Cömertlik; darlıkta ve bollukta vermektir.”

İmam Cafer Sâdık buyurdu: “Kerim ve cömert, malını Allah’ın buyurduğu yerde harcayan kimsedir.”

İmam Cafer Sâdık buyurdu: “Allah’ı tanıyan O’ndan korkar. O’ndan korkan cömertçe dünyayı bırakır.”

İmam Cafer Sâdık buyurdu: “Cömertlik, ihtiyaçları elde etme hususunda başarıya ulaşmak demektir. Güzel ahlak, sevgiyi çeken bir etkendir.”

Hz. Ali’nin cömertlik hakkındaki hikmetli sözlerinden bazıları ise şöyledir:

“Dünya cömertlik gösterip sana mal ve mülk verince, sen de bu fırsatı ganimet bilerek diğer insanlara karşı cömert davran. Çünkü dünya durmadan değişmektedir. Zengin olan fakir, fakir de zengin olmaktadır.”

“Cömertlik muhabbet kazandırır ve ahlakı süsler. Üç şey dostluğa sebep olur: Din, (dindarlık) tevazu ve cömertlik.”

“Dünyada halkın efendisi cömert kimseler, ahirette ise takvalı olan kimselerdir.”

“Cömertlik, istenmeden vermektir; istedikten sonra bağışta bulunmak ise utançtır.

“En saygın ahlak cömertlik ve faydası en geniş olanı ise adalettir,

“Huyların en üstünü cömertlik, iffet ve vakardır.”

“Cömertlik bir güzel karakter ve şerefli bir fazilettir.”

“Cömertlik ayıpların örtüsüdür.”

“Allah yolunda cömertlik etmek, (O’nun dergâhına) yakin olanların ibadetidir.”

“Cömertlik, peygamberlerin (a.s) ahlâkındandır. Cömertlik kurtuluş esaslarından biridir.” (Prof. Dr. Haydar Baş, Kur’an ve Sünnet Işığında Büyük İslam İlmihali Zekât, Ocak 2020, Sayfa 273-282).

Bu bilgiler ışığında şimdi kendimizi muhasebe etmeliyiz. Varlıkta ve yoklukta başkalarına bağış ve ikramda bulunabiliyor muyuz? Kendimizi cömertler arasında görebilir miyiz?