Duruma Göre Liderliğe Bakış

Prof. Dr. Erdoğan TAŞKIN

Liderlik konusunda yapılan araştırmalar, bir işletme yöneticisi ile kendisine bağlı olarak çalışanlar arasındaki ilişkilerin astların işlerindeki olgunlaşma düzeylerine göre dört farklı aşamadan geçtiğini göstermiştir.

Bu aşamalardaki dört farklı duruma göre değişmesi bu konuda yapılan bir araştırmada tespit edilmiştir. Paul Hensey ve Kenneth H.Blanchard tarafından geliştirilen Liderin Ömür Devresi işletme yönetimine uygulandığı zaman ortaya Duruma Göre Liderlik çıkmıştır.

Duruma Göre Liderliğe bakış yöneticinin durumu idare etmesi yaklaşımı değildir. Aksine astlarının acemilikten olgunluğa doğru içinde bulunduğu her farklı durum için farklı bir yönetim tarzı uygulamasını tavsiye eden uygulamaya yönelik yeni bir yaklaşımdır.

LİDERİN ÖMÜR DEVRESİ

Liderin Ömür Devresi lider ve onu izleyen kişiler arasındaki ilişkileri incelemektedir. Liderin onu izleyen kişilere karşı görev ve ilişkileri açısından açıklayan bu yaklaşım acemilikten olgunluğa, astları Olgunluk Bir çizgisinden Olgunluk Dört şeklinde bir çizgi ile yatay eksende gösterir.

Çalışanlara karşı ilişki davranışı ve görev davranışı şeklinde ortaya çıkan liderlik tarzları ise Durum Bir Durum Dört arasında uzanan bir eğri ile dikey eksende çizilmektedir.

Duruma göre liderlik yaklaşımında lider kendisini izleyenlerin olgunluk durumuna bağlı olarak, görev davranışı, ilişki davranışı, olgunluk davranışı ve ihtiyaç davranışı olmak üzere dört farklı davranış tarzı kullanabilir.

LİDERİN GÖREV DAVRANIŞI

Görev davranışı durumunda yönetici astına neyi, ne zaman, nerede, nasıl yapacağını söyler.

Bu durumdaki asta karşı iş ve göreve yönelik davranış tarzı uygulanır. Çalışana yapacağı işler hakkında bilgi verilir.

İşletmenin politikası, şirket kuralları ve çalışma yöntemleri öğretilir. Yol gösterici emirler verilir.

LİDERİN İLİŞKİ DAVRANIŞI

Lider bu davranışında astı ile çift yönlü iletişim içindedir. Bu çalışana duygusal ve sosyal yönde destek olur.

Ayrıca göreve yönelik davranışları sürdürür. Bu noktada bulunan kişi görev açısından tam olgunlaşmamıştır. Bu kişiye itimat edilmekle birlikte verilen destek sürdürülür.

LİDERİN OLGUNLUK DAVRANIŞI

Bu noktada sözü edilen olgunluk, kişinin yaş ve duygusal denge yönünden değildir.

Olgunluk iş tecrübesi, kişisel beceri ve yetenekleri, başarma isteği, sorumluluk alma arzusu ile bağlantılıdır.

Astın yetenekleri, eğitimi, deneyimi ve iş yapma hevesi vardır. Bu kişiler kendi amaçlarını saptayabilir.

Bu noktadaki bir çalışan giderek daha fazla sorumluluk aramaya başlar. Yöneticinin bu kişiye emir vermesine gerek yoktur. Ancak sorumluluk verilmesi için daha fazla destek sağlanır.

LİDERİN İHTİYAÇ DAVRANIŞI

Çalışanın ihtiyaçlarına göre lider ilişki ve görev davranışlarını ayarlar. Yetki cesaretli ve deneyimli kişilere aktarılır. Bu kişilere yetki aktarılırken rehberlik ve kılavuzluk yapılır. Yol gösterilir.

Belirli bir işte uzun süre çalışan bir kişi kendini bu konuda yetişmiş hissedebilir. Gerçekten mevcut işinde başarılı olabilir.

Bu kişiye yeni ve farklı bir görev verilirse başarısı düşebilir. Yetki aktarılan bu noktadaki kişi lider tarafından bilgi ve beceri aktarılarak desteklenmesi gerekir.

Çalışanın işindeki olgunluk yani işi ile ilgili deneyiminin gelişmesi ve beceri düzeyi yükseldikçe liderin görev davranışını azaltması ilişki davranışını yükseltmesi gerekebilir.

Liderin Ömür Devresi, durum birdeki kişiler için emir vermek, durum ikidekilere koçluk yapmak, durum üçe destek sağlamak ve durum dörde yetki aktarmak şeklinde özetlenebilir.

Bu konuda daha fazla ayrıntılı bilgi: Prof. Dr. Erdoğan Taşkın’ın yeni kitabı İşletme Yönetimi İlkeleri / Kavramlar – Uygulamalar – Yaklaşımlar, Nobel Akademik Yayıncılık, içinde bulunabilir.