Edep Yahu!…

M. Yahya EFE

Sevgili okurlarım, son günlerde toplum olarak dağıttık. Edep, hayâ ve terbiye denilen bir şey yok olmuş sanki. Edepli insanları mumla arar olduk…

İnsanlarda utanç, hayâ ve hicap duygusu neredeyse kalmamış…

Peki, edep nedir?

Edepli insan nasıl olur?

Edep, güzel terbiye, iyi davranış, güzel ahlak, hayâ, nezaket, zarafet gibi anlamlara gelir.

Mesela terbiyeli insan, edepli insan demektir.

Edep, insanın hataya düşüp utanılacak şeyler yapmasını önleyen, yerinde ve ölçülü davranmasını sağlayan bir melekedir.

Söz ve davranışlardaki ölçülülük, her hususta haddini bilip sınırı aşmamadır.

Kısacası terbiyedir, nezakettir, zarafettir…

Edep insanın ziynetidir, insanı nefsinin havasına uymaktan korur, kurtarır…

Hadis-i şerifte, (Evladınızı edepli, terbiyeli yetiştirin) buyuruluyor.

Dinimiz, baştanbaşa edeptir. Edep, kulun kendisini Cenab-ı Hakkın iradesine tâbi kılması, güzel ahlaklı olmasıdır. Hadis-i şerifte, (Sizin en iyiniz, ahlakı en güzel olandır) buyruldu.

İnsana aklı kazandıracak şey edeptir.

Edebi kaybeden kimse kötülükten zevk alır.

Kanun sahibinin en önemli görevi; gayret gösterip edebi gerçekleştirmek ve adaleti yerleştirmektir.

Edep, devlet başkanları, bürokratlar, siyasiler ve benzeri kişilerin tabiatına yerleşince, bunun sonucu olarak ülkede iyilikler çoğalır. Halkımız bunları iyi olarak görüp beğenilir ve onlara inanır.

Edep hem terbiye hem de edebiyat demektir. Edep olmadan edebiyat olmaz.

Ama seçim meydanlarında ki, utanç, edep, hayâ ve hicap duygusunun neredeyse kalmadığı her türlü edebiyattan yoksun konuşmalar ise, halkımıza kötü örnek olmakta ve inandırıcılığını yitirmektedir.

Halk arasında, biraz ayıp veya edep dışı bir söz kullanılacağı zaman “sözüm meclisten dışarı, hâşâ huzurdan” anlamında kullanılır:

Edep yahu…

Edep yahu: “Yaptığın, söylediğin edebe, terbiyeye uymuyor, kendine gel” anlamında edebe davet için söylenen uyarı sözüdür.

Bir Türk atasözü vardır;

“Edep bir taç imiş nur-i hüda’dan, giy ol tacı emin ol her belâdan.”

Nabi’nin de şu mısralarını hatırlatmak istiyorum;

“Hadd-i zâtında kim olmazsa edib (edebli)

Feleğin sillesi eyler te’dib (edeplendirir)”

Toplumumuz en iyi edebi, edepsizlerden öğreniyor. İnsanlar, toplumdaki edepsizlerin edebe uygun davranmayan kimselerin hallerinden ibret alarak, edepsizliğin ne kadar kötü olduğunu görüyor ve onların durumuna düşmemek için, birbirlerine karşı daha güzel davranmaya çalışıyor.

Son günlerde, edep çok az rastlanılan bir erdem haline geldi.

“Edep yahu” demeden televizyon seyredemez duruma geldik…

O yüzden edep ve ahlâkın başta siyasilerimiz ve program sunucuları olmak üzere bu toplumun fertlerine öğretilmesi gerekiyor.

Çağdaş ve medeni bir insanın güzel huylardan biri de edepli, terbiyeli olmaktır. Edep, söz dinlemek, haddini bilmek demektir.

Edep olmayınca ilim yalnız başına insanı maksada ulaştıramaz.

Yunus Emre’nin dediği gibi:

“İlim meclislerinde aradım, kıldım talep

İlim geride kaldı ille edep ille edep.”