Gaziantep, Kültür ve İnsan

Ahmet ELMALI

Kültür mü insanı yaşatır, insan mı kültürü? Bu soru çok önemli. Bunun cevabı insan topluluklarını incelemekle anlaşılır. Aileler önce çadırlarda, sonra köylerde, kasabalarda, şehirlerde yaşarlar.

Şehirler köy mü, kent mi işte bu insanların yaşayışları ile anlaşılır. Dünyada yığınla insanların yaşadığı yerler var ki bunlar kenttir. Hâlâ şehir olamamışlar. İlim adamları şöyle düşünüyor. Kentlerin şehir olması için köy yaşantısının bitmesi şehir de İnsanların ev yaşantıları belirli kalıplara konmuştur.   Evden sabah kaçta çıkılır, akşam kaçta kapı kilitlenir, ev temizliği kaçta yapılır, radyo veya televizyon sesi saat kaçta durdurulur, mesela çöp poşeti pencereden dışarıya mı atılır, çöp kontenyerine mi götürülür vs.

İşte bu şehir kültürü Türklerin Orta Asya’dan Anadolu’ya gelmeleri ile başlamış bazı aşiretler şehirleşmiş, bazı aşiretler ise köylü kalmıştır. Oğuzlar 1071’den sonra Anadolu’ya akın etmiş, ilk önce Suriye’nin kuzeyine gelip yerleşmişler. Biz bunlara Halep Türkmenleri diyoruz. Devlet-i Aliye zamanında Kilis, Osmanlı’nın bir kültür şehri olan Halep’in bir sancağı idi. Kilis, Halep’e 60-70 km. uzaklıkta idi. Kilisliler her işini Halep’te görür, Halepliler de yazları Kilis’e gelir Kalleş’te çadır kurar sıcak havaları Kilis’te geçirirlerdi. Kilisli gençler Halep Medreselerinde okur ilim adamı olurlardı. İşte Kilis’in şehirleşmesi böyle oldu. Kilis’in Devlet-i Aliye zamanında 7 Bucak 400 Köyü vardı. Ham maddeleri bol, sanayisi kuvvetli idi. Yurt dışına ve içine mamul maddeler ihraç ederlerdi. Sabun, zeytinyağı, yemeni, Kilis ipeklisi gibi… Kilis’in köyleri Gaziantep’in şimdiki Oğuzeli ilçesinden, Hassa-Reyhanlı’ya, İslahiye’ye kadar giderdi. Bubölgede oturanlar saf Türkmen idi. Bunlar Orta Asya’dan getirdikleri kültürlerini burada devam ettirmişler, gelenek ve göreneklerini unutmamışlar, çevre illere yerleşen Türkmenler yerli halkın kültürü tesiri altına girmişler, kültürleri nispeten bozulmuş, özelliklerini kaybetmişler. Kilis Türkmenleri özelliklerini şiddetle korumuş, güneyden gelen yabancı kültürlere set olmuşlar idi. Bugün Kilis’in Elbeyli ilçesinde yaşayan Barak Türkmenleri, Kilis’in kuzey ve batı çevresinde oturan Musabeyli Türkmenleri asıllarından hiçbir şey kaybetmemişlerdir.

Osmanlı Devlet-i Aliye zamanında Kilis içerisinde çok maharetli esnaf ustaları, çevre illerden gelen çok sayıda çırağa meslek öğretmişlerdir. O zamanlar bu ustalar mesleğini icra etmekte hakikaten çok mahir ustalar idi. Hatta zamanın baklavacı ustası aslen Halepli olan Mehmet Canıtatlı Usta Gaziantepli çok çırak yetiştirmiştir. O zaman Şimdiki Gaziantepli baklavacı ustaları baklavacılığı bu ustadan öğrenmişlerdir. Bu Gaziantepli ustalar bu ustadan baklavacılık öğrenmek için sabah evinden kalkar önlüğünü kuşanır, oklavasını beline sokar, Kilis’in yolunu tutarlardı.

Son zamanlarda şehirler komşu şehirleri değerlerini çalıp kendine mal etmek için adeta bir yarış içindeler. Bu değerler yöre yemekleri, halk oyunları, halk türküleri, el işleri, meslekleri vs. bu gibi şeyler komşu şehirden çalıp kendine mal etmek çok abes, utanılacak şeyler yapanlardır. Sahip çıksan bile ne yazar. Boşuna kürek çekme, sahiplenemezsin, boşuna uğraşma.

Elime tesadüfü geçen bir dergiden bahsetmek istiyorum. Değerlendirmeyi de sizlere bırakıyorum nasıl düşünürseniz düşünün artık kararı sizlere bırakıyorum. Dergi Almanya’daki Antepliler tarafından basılmış. Gaziantep’te Değişim adlı bu derginin Şubat 2014 tarih ve Sayı Ausgabe 1/2014 (6) nolu sayısının 14’cü sayfasında bulunan Hafız Kamil Kıdeyş 15. sayfadaki Hasan Kâmil Altınbaş yine 15. sayfada Hüsamettin Tazebay, 16. sayfada İbrahim Orhan Tokuz. 17. sayfada İhsan Cabioğlu Kilisli şairlerdir. 19. sayfadaki Almanya’da Uyum Bakanı olan Aydan Özoğuz Kilis doğumlu ve Kilis kökenli olduğu resmen bilindiği halde, Gaziantep kökenli olarak gösterilmesi sahiplenmesi çok ayıptır. Pes doğrusu! Alenen bu hırsızlık neden yapılıyor?

Sonra zaman zaman Gaziantep idarecileri tarafından Kilis’ten alınarak kendi sınırları içerisine katılan köylerimiz de şunlardır: Musabeyli İlçemize bağlıyken Gaziantep tarafından alınan köylerimiz; Hacı Köy, Esme Gemriği, Kuşçu, Telibrahim, Yaycı, Polateli ilçemize bağlıyken Gaziantep tarafından alınan      köylerimiz: Cilcime, Çöreklik, Karasakal, Kızılburun, Mahacırosman, Şahinbey, (Mülk) Yeniköy köyleridir. Komşunun komşuya zarar vermemesi lazım… Bu şeyler çok ayıp! Artık ne diyelim, yapan utansın!…