İlk Tiyatro Eseri “Şair Evlenmesi”

Metin MERCİMEK

“KİTAPLAR SOĞUK; AMA GÜVENİLİR DOSTLARDIR.”

(Victor HUGO)

Batı’nın edebiyatımıza etki etmeye başladığı o meşhur Tanzimat Dönemi’nde, düşünceler daha da berraklaşmış ve “ŞAİR EVLENMESİ” ortaya çıkmıştır. Şair Evlenmesi eseri, doğrudan doğruya bir tiyatro ürünüdür. Bu eserde tiyatronun önemli bir türü olan komedi türü işlenmiştir. Komedi ise insanları hem güldürme, hem de düşündürme özelliğine sahiptir. Bu tür eser bizim edebiyatımıza Tanzimat’la girmiştir.
Yazar Şinasi, Şair evlenmesi eserini yazdığı yıllarda, böylesine tiyatro türü bir örnek yoktu. Yani Şair Evlenmesi Türkiye’de ilk yayınlanan, hatta ilk yazılan tiyatro eseridir.
Eserin önem ve mahiyetine geçmeden önce, yazar Şinasi hakkında kısa bilgi vermek istiyorum.
Şinasi’nin yaşadığı asırda pozitivizmin ve aydınlanmacılığın yükselişi, dünyaya olan etkileri hâkim olmaktaydı. Bu asırda kimler yoktu ki; Darwin, Goethe, Engels, Comte, Marx, Nietzche, Puşkin, Beethoven, Tolstoy, Tchaikovsky ve niceleri… İşte Şinasi böyle bir zamanda dünyaya gelmiştir. Tıpkı o dönemin çocukları gibi savaşta şehit düşmüş olan bir askerin, bir subayın oğluydu. Annesi çok genç yaşta dul kaldı. Kocasının hatırasına son derece bağlı olduğu için bir daha hiç evlenmedi ve tüm hayatını çocuğuna adadı. Şinasi, daha erken yaşlarda bu sorumluluk bilinciyle kendini geliştiren, aydın ve yenilikçi fikirlere sahip olmaya başlayan biri haline çoktan gelmişti bile. Günümüzde bu bilince sahip olabilen herhalde pek fazla tanıdık yoktur. Ancak onun gelişmesinde Tanzimat’ın getirdiği yenilikleri unutmamamız gerekir.
Şair Evlenmesi eserinin özüne bir göz attığımız zaman,Şinasi bu komedi ile, bizde şeriat kılığına bürünen imamların iç yüzlerini ve din adına oynanan iki yüzlükleri ve bundan ziyade tellal kadınları ile görücüler aracılığıyla yapılan evlenmelerin yanlışlığını anlatmaya çalışıldığını görmekteyiz.
Kitapta, Müştak Bey isminde bir şairin, Batılı tarzda giyinişiyle mahalleli tarafından pek sevilmeyen, fakat oldukça aydın kafalı bir fakir kişiyi canlandırmakta. Kumru Hanım adında genç ve zarif bir hanımefendiye aşık olması ve evlenmesi konu almaktadır. Aslında eseri okuduğumuzda ve sahnelenen oyunu izlediğimizde; demek ki, o zaman şöyleymiş beya bu zaman böyleymiş gibi düşüncelere saplanmadık. Bilakis, bu günün dünyasıyla o kadar çok birebir örtüşen tarafları var ki; mesela Müştak Bey bir akşam evine dönerken yolda mahalle bekçisini sorgusuna muhatap oluyor, “NEREDEN GELDİĞİNİ” soran bekçiye “TİYATRODAN” deyince, ömründe ilk defa tiyatro tabirini duyan bekçi de onu, “SEN BENİMLE ALAY MI EDİYORSUN?” diye tersliyor.
Şair Evlenmesi eserinin asıl öz noktası şu şekilde gelişmektedir: O dönemlerdeki nikâh akdinin nasıl işlendiğine şöyle şahit olmaktayız. Gelin ve güvey bir arada olmaksızın imam tarafından kıyılabilen bir nikâh. Kıyılan nikâhta gelin ve güveyin bir arada olmamasından dolayı Mütak Bey’e Kumru Hanım’ın hayli yaşça büyük, çirkin ve kart ablasını komik bir şekilde evlendirmeye kalkıyorlar. Neyse ki Müştak Bey’in dostu olan Hikmet Efendi, nikâhı kıyan imama rüşvet vererek meseleyi çözüyor.
Şair Evlenmesi eserini sahne de seyretmek zevkli ama kitabını okumak daha da zevkli. İşte Türkiye, de ilk tiyatro eseri olan “ŞAİR EVLENMESİ”ni ortaya koyan yazar Şinasi’yi kutluyor ve O’nu rahmetle anıyorum.
Hoşça kalın.