İslam Geleneğinde Temizlik Anlayışı

Metin MERCİMEK

“TEMİZLİK İMANDAN GELİR.” (Hadis-i Şerif)

Bilim ve teknolojinin İslam Medeniyeti’ndeki yerini ve neler kazandırdığını anlamak için Müslümanlar tarafından geliştirilen eserleri ve icatları öğrenmek gerekir. Aslında Müslümanların medeniyetin gelişimine ne kadar önem verdiği ve de büyük katkılar sağladığını okuduğumuz, incelediğimiz zaman, gerçek olduğunu anlarız. Çünkü Müslümanların bilim ve teknolojiye katkı sağlamadığı maksatlı olarak ele alınmakta ve bunun kabul edilmesi için çaba gösterilmektedir.
Peki, İslam dünyası temizliğe nasıl  önem vermiş ve bu konuda neler yapmıştır? Orta Çağ Avrupası’nın siyasi, ekonomik ve askeri alanda geride olduğu bir dönem olduğunu hepimiz biliyoruz. Hatta Orta Çağ toplumlarının yaşam kalitesi, hem Roma Dönemi hem de Rönesans Dönemi boyunca oldukça düşük durumdaydı. Özellikle temizlik konusunda, akla gelmeyecek şekilde pis ve çirkin manzaralarla karşılaşmak mümkündü. Açık kanalizasyonlar birçok hastalığı da beraberinde getiriyordu. Önemli bir temizlik unsuru da tuvalet ya da banyo gibi ihtiyaçların pek tesis edilmediğidir. Böylece mahremiyet ve temizlik anlayışı da oluşmamıştır.
Bilindiği üzere İslam düşüncesinde, temizlik ve ibadet her zaman iç içedir. Müslümanlar hem madden hem de manen temizlenmeyi kendine ilke edinmiştir. Hadis-i Şerif’te belirtilen “Temizlik İmandandır” hadisinden yola çıkan Müslümanlar, beş vakit namazın öncesinde abdest alarak temizliğe riayet ederler. Yemekten önce ve sonra, yatmadan ve uyanınca el ağız temizliğini de ihmal etmezler. Temizlik konusunda hassas olan bu dinin mensupları, yaşamını sürdürdükleri her yöreye su kemerleri, hamam ve çeşmeler yaptırmışlar ve dünyaya örnek teşkil etmişlerdir.
Yine Müslümanlar temizlik konusunda, sadece su ile yıkanmayla yeterli kalmayıp yeni bir temizlik maddesi keşfeder. Bunun için zeytinyağı ile alkali maddesini karıştırarak sabunu elde eder. Yapılan araştırmalar neticesinde, sabunun Avrupa’ya gelişi şu şekilde ortaya çıkmıştır. 13.yüzyılda Haçlı Seferlerinden dönen Haçlılar, sabunu kendi ülkelerine götürmüşler, ancak bu sabun Avrupa ülkelerinde pek tutulmamıştır. Daha sonra bu sabunu parfümlü ve şifa veren otlarla birlikte imal etmeyi başarmıştır.
Diğer taraftan dünyada ilk kozmetoloji çalışmasını bir kitap haline getiren Zahravi isimli Kurtubalı bir hekim, bu eserde vücudun saç, ten, diş, tırnak gibi bölümlerinin bakımı ve güzelleştirilmesi konusuna yer verir.  Zahravi, hükümdarlar dâhil önemli konumlardaki birçok insanların şahsi doktorluğunu yapmış. Ayrıca tıp ve cerrahi alanındaki çalışmalarıyla cerrahiyi İyi bir branş haline getirmiştir. Kendi döneminde imkânsız olarak gösterilen ameliyatları gerçekleştirmiş ve ününü Avrupa’ya yaymıştır.
Görüldüğü üzere Müslümanların, medeniyetin gelişimine geniş katkılar sağladığını İyi anlamak için, onlar tarafından geliştirilmiş olan eserleri ve icatları hep birlikte öğrenmemiz ve bilmemiz gerekiyor.
Hoşça kalın.