Kilis Kültüründe Ev Ekonomisi

Kilis Şirinlemeleri…

Kilis Kültüründe Ev Ekonomisi

Memet Yaşar ÜZEL

Kırklı-ellili yıllar tüm ülkede olduğu gibi Kilis’imizde de yokluk yılları idi. Kilis insanı, özellikle kadınlar ev ekonomisinde bu konuda okul bitirmiş kadar bilgili idiler.Evde bulunan tüm gıda maddelerinin heba olmaması için değerlendirirlerdi.

Kilis evlerinin en büyük enginliği,yaz aylarından geçim sıkıntısının en çok hissedildiği kış aylarında (iş azlığından ve birçok esnaf,köylülerden ve çiftçi esnafından hasat zamanı yani genelde Haziran ayı içerisinde,hesap görmek için anlaşırlardı.) Kilis esnafı genelde bütün bir kış çalışır ama gelir elde etmek için yazı beklerlerdi.(Oyıllarda,nacar,tenekeci,köşker,sabancı,kürtüncü,hasırcı,fehreci,hudarcı,vs.)Yazın konan zahire (bulgur,simit,un,salça,zeyit,pekmez,ekşiler ve o zaman zahireden sayılan odun kömürü ve ocak yakmak için,bağ çıbığı ve pir sarması) tüm kış boyu kullanılırdı.Özellkle un çok önemli idi.Zira fırından alınan ekmek insanları doyuramaz ve horanta yarı aç yarı tok yaşar sanılırdı.Çarşıdan ekmek alıp yemek ayıp sayılırdı.Hem erkek için hemde kadın için.

– Bee,kele,bu neşel erkek anam,evinin zadını,ahresini koymamış mı anam? Bir yaz yatmış mı bu herif?

– Bee,bu avrat neşel avrat kele! Horanta çarşı ekmeğinden doyar mı anam? Kele, ev ekmeğine uyar mı olur? Çarşı ekmeği çerez kimi,karın mı doyurur,avrat olup da sac ekmeği bişirip uşağını doyurmaz mıavrat olan?!

– Kele ele deme anam,avrat netsin,gişi olup da un almazsa avrat netsin anam,aha herif sakosunuz altına saklor hergün bir deste ekmek alorgelor,fırından,horanta doyar mı?

Kilis’te ev kadınları gerçekten bir ev ekonomisti idi.Her türlü gıda maddesi değerlendirilirdi. Kuru ekmek zayi olmaz,sabah kahvaltısında kaç çeşit yemek yapılırdı.Bulgur yapma esnasında,elde edilen,bulgurun,sitti simidi gibi yan ürünlerden çokçeşitli yemek üretilirdi.Tatlı ve tuzlu…

Eğer bir evin bağı varsa ki o kadın daha şanslı idi.Bağdan gelen üzümün ezik ve çürükleri bile değerlendirilir,sirke ve tehbekmezi yapılırdı.Yapılan kışlık şirenin zahireye dayak olduğu düşünülürdü.Şire için gerekli nişe (nişasta)bile evlerde üretilirdi.

Bu konuda Kilis kültürü bir deryadır.Günlerce yazsam bitiremem.Ben oyılları yaşayan hemşehrilerime yani pirpirimlere bir soru soracağım. Kilis ev kadın birçok yemeği o gün bişirir ve horanta yer,devlisi güne kalan bir horantaya yetmez,ev kadını bu yemeği arttırmak için bir yol denerdi.Üzerine bulgur atardı.Az miktrda salça ve yağ ilavesi ile.Aileyi o gün,masrafsız geçindirirdi.Ben,benim gibi pirpirimlere bu yemekleri soruyorum.Anaları hangi yemeklerin üzerine devlisi gün bulgur atardı?

Bu konuda bir de Kilis esprisi vardır,pirpirimler hatırlar.

– Ben böğün,dünden kalan micedderenin üstüne bir pençe bulgur atıcım anam,onu yiyicik!

Kilis insanı her türlü şartlarda da espri üreten,mizah zekâsı yüksek insanlardı.