Kilis Kültürünün Temel Taşları: M. Abdulhamit Tektuna

Kilis Kültürüne Hizmet Edenlerle Söyleşi

Ahmet ELMALI

1) Sayın M. Abdulhamit TEKTUNA; sizi yerel bir tarihçi olarak tanıyoruz. Bize hayat hikâyenizi anlatır mısınız?

1) Sayın ELMALI; 1963 yılında Kilis’te doğdum. İlk ve orta öğrenimini Kilis’te tamamladıktan sonra 1982 yılında Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Yakın Çağ Tarihi Bölümüne girdim. Ancak ailevi nedenlerden dolayı 1983 yılında okuldan ayrılmak zorunda kaldım. 2011 yılında çıkan öğrenci affından yararlanarak yatay geçişle, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümüne kayıt yaptırdım ve 2014 yılında mezun oldum. Kilis tarihi ve kültürü konusunda birçok araştırma yaptım, çeşitli dergi ve gazetelerde Kilis tarihi üzerine yazılar yazdım.

2) Sayın Tektuna, bu tarih merakınız nasıl başladı. Anlatır mısınız?

2) Sayın ELMALI, daha ilkokul yıllarında okumaya ve araştırmaya karşı büyük bir ilgim vardı. Hatta ilk önceleri Mısır, Yunan ve Roma tarihine merak sardım. O konuda birçok kitaplar okudum.

3) Sayın Tektuna, eski Türk harflerini çok iyi biliyorsunuz. Osmanlıca kitapları okuyorsunuz, bu eski yazıyı kimden öğrendiniz?

3) Sayın ELMALI, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yakın Çağ Tarih Bölümünü 1982 yılında kazanıp Ankara’ya gittiğimde, okulda ilk dersimiz Osmanlıcaydı. Hocamız eğer çok çalışırsak bu dersi başarabileceğimizi söylüyordu. Sonraları kısmet olmadı. Okuldan ayrılmak zorunda kaldım. O zaman kendi kendime dedim ki: Osmanlıcayı öğrenmek için mutlaka birilerine mi ihtiyaç var? Osmanlıca öğreten çeşitli kitaplar alarak çalışmaya başladım. Daha sonraları Ali İşlek Hocamla tanıştım. Osmanlıca ve Farsçası çok iyiydi. Onunla birlikte birçok Osmanlıca kitap okuduk. Ayrıca Kilis’teki çeşme, cami kitabeleri ve mezar taşlarını okumaya başladık. Bundan sonra da Kilis’e ait her türlü belgeleri toplamaya ve bunları tercüme etmeye çalıştım. Hâlâ bu konudaki çalışmalarım devam etmektedir.

4) Sayın Tektuna, uzun yıllar birçok tarihi eser üzerinde çalıştınız. Yayınlanmış eserlerinizi bize bildirir misiniz?

4) Sayın ELMALI, Kilis Kastelleri adlı kitabım 2005 yılında Kilis Belediyesi tarafından yayınlandı. 2008 yılında Kilis Valiliği İl Özel İdaresi tarafından hazırlanan proje kapsamında basılan Kilis Kültür Envanteri Kentsel Mimari Kırsal Mimarı Yazıt Eserleri adlı kitabı Sıdıka Bebekoğlu ile birlikte hazırladık.

Basıma hazır çalışmalarım şunlar: Ruhi Efendi’nin ‘Ruhu Şuruh’ adlı eserin tercümesi, Hocazâde İsmet Efendi’nin ‘İlm-i Mantık’ adlı eserinin tercümesi.

5- Sayın Tektuna, Allah ömürler versin, bu yaştan sonra üniversiteyi bitirdiniz. Bu konuyu anlatır mısınız?

5) Sayın ELMALI, biraz önce yukarıda belirttiğim gibi 1982 yılında Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yakın Çağ Tarihi Bölümünü kazanmıştım. Fakat bazı ailevi sebeplerden dolayı 1983 yılında okuldan kaydımı almak zorunda kaldım. 2011 yılında çıkan öğrenci affından faydalanarak yatay geçişle 7 Aralık Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümüne kayıt yaptırdım. Ve 2014 yılında okuldan mezun oldum.

6) Sayın Tektuna, Kilis Tarihini okuyoruz, ama herkes farklı şeyler söylüyor. Sizin Kilis tarihi üzerine çalışmalarınız var. Bu konuda ne dersiniz?

6) Sayın ELMALI, Kilis Tarihi üzerine birçok görüş bildiren kitaplar ve makaleler yayınlandı. Bunların içerisinde çok iyi hazırlanmış değerli eserler olduğu gibi, eksik ve yanlış bilgileri yansıtan yayınlarda bulunmaktadır. Mesela Kilis’in isminin bir Asur kitabesinde yazılı olan Ki-li-zi geldiği söyleniyorsa da bu bilgi doğru değildir. Bahsi geçen bu yer günümüzde Irak topraklarında bulunan Bağdat’la Musul arasında yer alan, o dönemde önemli bir Asur şehrinin ismi idi. Yine şu an Suriye topraklarında bulunan Cirus (Karnebi köyünün kuzeybatısı) şehrinin eski Kilis olduğu ve bu isminin de bu şehirden geldiği söyleniyorsa da bu bilgi de doğru değildir. 1090 yılına ait antik haritada hem Cirus hem de Kilizi isimleri şimdiki bulundukları noktalarda gösterilmektedir. Bu da Kilis ve Cirus’un aynı yer olmadığını ispatlamaktadır.

Tam donanımlı bir Kilis Tarihi yazmak için bu bölgenin arkeolojik, kültürel, folklorik ve Osmanlı dönemine ait belgelerini bularak kronolojik bir sırayla yazılması gerekiyor. Bu da uzun soluklu bir iştir. Kilis’in Şer-i Mahkeme Sicillerinin bulunamaması da işimizi bayağı zorlaştırmaktadır. Yine de iyi bir ekip çalışmasıyla bu işin üstesinden gelinebilir.

7) Sayın Tektuna 7 Aralık Kilis üniversitesinde Kilis tarih kürsüsü kurulması için ne diyorsunuz?

7) Sayın ELMALI, 2012 Kasım ayında 7 Aralık Üniversitesi Kütüphanesi bünyesinde, Doç Dr. Metin AKİS Hocamızın başkanlığında Kilis Araştırma Merkezi kurularak faaliyetlerine başlamıştır. Burada Kilis’e ait bütün bilgi ve belgeleri topluyoruz. İnşallah bu merkezi ileride daha da büyülterek Kilis’e ait tüm dokümanların toplandığı bir merkez haline getirebiliriz. Bu arada bu merkezin açılmasına izin veren Sayın Rektörümüz Prof. Dr. İsmail GÜVENÇ Hocamıza ve desteklerini eksik etmeyen daire başkanımız Mücahit KARACİF’e Kilis halkı adına teşekkürü bir borç biliriz.

8) Sayın Tektuna, bu soruyu diğer araştırmacı arkadaşlara da soruyorum. Kilis’te bir üniversite 12 lise var, buradaki akademisyenler ve öğretmenler konularında çalışmalar yerel gazetelerde yazmıyorlar. Bu konuda ne dersiniz?

8) Sayın ELMALI, bazı hocalarımız ve öğrencilerimiz bazı dergilerde makaleler yazıyorlar, gazetelerde yazanların sayısı ise daha az. Bunun sebebi ya işlerinde yoğunluğu ya da bu konuya yeteri kadar ilgi göstermemeleri olduğunu tahmin ediyorum.

9) Sayın Tektuna, Kilis’te Osmanlıca bilen kimler var. Sizden sonra acaba bu konularda kimler ilgilenecek?

9) Sayın ELMALI, Kilis’te Osmanlıca bilenler bir elin parmakları sayısı kadar az desem yeridir. Bu konuda uzman kişi olarak Durmuş Çarpın, Nihat Ferah, Ali İşlek ve Burhaneddin Özkan hocalarımızı söyleyebilirim. Bizden sonra bu konularla ilgilenecek fazla bir insan göremiyorum. Çünkü bu iş meşakkatli ve zor bir iş ama inşallah yeni talebeler yetişir.

10) Sayın Tektuna, Kilis kültürü için, üniversite, kültür müdürlüğü ve belediye ne yapmalıdır?

10) Sayın ELMALI, üniversitemizin kütüphane bünyesinde kurmuş olduğu Kilis Araştırma merkezi büyütülerek burası Kilis’in kalbi konumuna getirilebilir. Kültür Müdürlüğü Kilis’e ait belge ve bilgileri basarak, bunun yanı sıra Kilis’i tanıtıcı broşürler ve yayınlara hız vererek Kilis’i tanıtabilirler. Belediye ise Kilis’te bir kent müzesi kurarak Kilis Kültürüne hizmet edebilir. Ayrıca Kilis’teki eski ve güzel bazı evleri alarak buraları restore ederek çeşitli kültürel faaliyetlerde kullanabilirler.