Kilis Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri 2014

Ecz. İbrahim BEŞE
Kilis Valiliği’nin talimatı ile Kilis İl Özel İdare Genel Sekreterliği tarafından finanse edilen, Kilis İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından hazırlanan, “Kilis Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri 2014” isimli kitabın hazırlanması ve yayınlanmasından dolayı ilgili kurumlara teşekkür ederiz.
Kitap, 34×24 boyutunda olup, 398 sayfadan oluşmakta, kuşe kâğıda basılmış ve kültürel varlıklarımızı gösteren çok sayıda fotoğraflarla zenginleştirilmiştir. Tescil edilmiş taşınmaz kültür varlıkları, şehir planlarındaki parsel, ada ve pafta numaraları ile belirtilmiş, adı, yapım yılı, yaptıran kişi veya kurum, tescil tarihi ve numarası, açık adresi, kullanılma amacı, mülkiyetinin kime ait olduğu (birçoğu boş bırakılmış), kitabesinin olup olmadığı bilgileri yazılmıştır.
Kilis İl Kültür ve Turizm Müdürü Sayın Abdullah Aldemir’in sunuş bölümünde belirttiği gibi, “Tespit edilemeyen hiçbir kültürel değerin korunmasının da yapılamayacağı…” düşünüldüğünde bu kitap önem arz etmektedir. Üzüntü ile hatırlamaktayız ki; Kilis yakın tarihlerde politik ve şahsi çıkarlar uğruna kültürel miraslarının bilinçsizce yok edilmesini çaresizlik içersinde izlemek zorunda bırakılmıştır.
Kitabın dağıtımının hangi kriterlere göre yapıldığını bilmiyorum. Yayınlandığını basından öğrendiğim Kilis Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri 2014 kitabını, üyesi bulunduğum Ankara Kilis Kültür Derneği’nde de bulamadım. Her nasılsa bu kitaba sahip olan bir hemşerimizden ödünç alarak, Çevre Bakanlığı Genel Müdür Yardımcılığı görevinden emekli Murat Meşhur ile birlikte okuma, yararlanma ve inceleme imkanına sahip olduk. Kitaba ait aldığımız notlar arasında, katkı sunmak ve şayet gerçekleştirilirse ikinci baskısında kullanılmak üzere tespit ettiğimiz birkaç düzeltmeyi, unutulanı aşağıda aktarmak istiyoruz.
Bir diğer önemli bulduğumuz konuda, kitabın 73. sayfasındaki Havra’nın (sinagog) genel tanıtım metninde; “Mübadele öncesinde Sinagog olarak kullanılan yapı hakkında…..” diye başlayan cümleden, Kilis’te yaşayan Musevi hemşerilerimizin mübadeleye maruz kaldığı anlamı çıkmaktadır. Kilis’te çok uzun yıllar varlıklarını sürdüren, Kilis’e ne zaman geldiklerini kesin olarak bilmediğimiz Musevilerin, Halep Vilayet Salnamelerinden aldığımız bilgilere göre diğer dini azınlıklar içinde en az nüfusa sahip (ortalama 500 kişiden oluşan, genel nüfusun %0,5-0,8 oranında) olduklarını öğrenmekteyiz. İçinde yaşadıkları Müslüman toplumla, milli mücadele dönemi dahil hiçbir zaman ters düşmeyen, sorun yaşamayan, barış ve huzur içersinde geçinen Museviler, 1963 yılında kendi istekleri ile Kilis’ten ayrılarak büyük bir kısmı İsrail’e, bir kısmı da İstanbul’a yerleşmişlerdir. Dolayısıyla asıl anlamı “değiştirme, değişme” olan mübadeleye tarihin hiçbir döneminde maruz kalmamışlardır.
Kilis Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri 2014 kitabının hazırlanmasında, yayınlanmasında emeği geçenlere tekrar teşekkürlerimizi sunarız.
KİLİS TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARI ENVANTERİ 2014
YANLIŞ |
DOĞRU |
Sayfa 34 (Harita): Dolap Pazarı ile Cumhuriyet Caddesi Kavşağı’ndaki Türbe Hz. Zübeyr Türbesi. | Şeyh Bahaettin ve Muhammet Şahabettin Türbesi. |
Sayfa 34 (Harita): Kapalı Çarşı | Küçük Çarşı |
Sayfa 34(Harita): A.Sacı Camii | Arpacı Camii |
Sayfa 35 (Harita): Saman Pazarı | Sabah Pazarı |
Sayfa 35 (Harita): Keçeoğlu Sk | Keçikoğlu Sk. |
Sayfa 35 (Harita): Cüneyce Camii | Cüneyne Camii |
Sayfa 35 (Harita): Dolap Deresi | Dolap Pazarı |
Sayfa 35 (Harita): İspir Çeşmesi | İbşir Çeşmesi |
Sayfa 48: Karakadı Camii Krokisi ile
Hindioğlu Camii Krokisi birbirinin tekrarı. |
İki kroki aynı |
Sayfa 49: Katran Camii | Katrancı Camii |
Sayfa 54: Şıh Abdullah Mah. | 7 Aralık Mah. |
Sayfa 55: | Fotoğraflar Pirlioğlu Camii’ne ait, Kroki Pirlioğlu’ na
değil, Körimam Camii’ne ait. |
Sayfa 57: Meşhetlik Mah. | Abdi Oymağı Mah. |
Sayfa 58: Şıh Süveydan (Özbek) Camii
Adres : Meşhetlik Mahallesi |
Adres :Mıhali Mahallesi |
Sayfa 60: Büyük Kütah Mah. | Tabakhane Mah. |
Sayfa 61: Yeni Mahalle | Zeytinli Mah. |
Sayfa 62: Şıhlar Mah. | Nurettin Mah. |
Sayfa 64: | Adres: Nurettin Mah. Medrese Sok.
“ADI”:Kütküt Dede, Şem’un Nebi ve Samson Dalila Türbesi olarak biliniyor. |
Sayfa 66: Meşhetlik Mah. | Şıh Ahmet Mah. |
Sayfa 70: Demirciler Mah | Muallim Rıfat Bilge Mah. |
Sayfa 83: | Toros Çağlasyan Konağı, Eski Şahit Sakıp İlkokulu,
Şu anda Çok Amaçlı Toplum Merkezi (ÇATOM) Binası. Adres: İslam Bey Mah. Cankurtaran Sok. |
Sayfa 84: Eski Askerlik Şubesi 1960 yılına kadar hizmet veren … Deveciler Mah. | Eski Askerlik Şubesi 1970’ li yıllara kadar hizmet veren… Akpınar Mah. |
Sayfa 86: | Kilis’in Fransızlar tarafından işgal edilmesi sonunda yurt savunmasında şehit düşen isimsiz erlerin ve Fransızlar tarafından Şehit edilen Şehit Sakıp Ruhî’nin anısına yapılmıştır. |
Sayfa 87: | “YAPTIRAN”: TÜMAY Ailesi. |
Sayfa 94: Ağaçeşmesi Sok. | Salih Ağa Çesmesi Sok. |
Sayfa 95: Ağalar Sok. | Çaylak Mah. Ağalarağası Sok.
Mülkiyeti: Öğretmen Hâki Bey (Merhum) |
Sayfa 97: Adres; Akıncı Çıkmazı | Çaylak Mah. Ağalarağası Sokaktaki 3 adet fotoğraf da Merhum Öğretmen Haki Beyin evine ait. |
Sayfa 102: Karaaslan Sok. | Koçaslan Sok. |
Sayfa 105: | 3 adet fotoğraf Adresle ilgili, Kroki ile ilgili değil.
Kroki, Okçular Mah. Servili Medrese Sokakla ilgili. |
Sayfa 106: | 3 adet fotoğraf Adresle ilgili, Kroki ile ilgili değil. Kroki, Okçular Mah. Servili Medrese Sokakla ilgili. |
UNUTULANLAR:
* Erenlerden Köfteci Bekir Dede Türbesi,
* Hulk Dede Türbesi,
* Şeyh Kırbeç Türbesi,
* Hz. Talha ve Hz. Zübeyir Makamı,
* Şeyh Muhammet Ensari,
* Şeyh Ahmet Türbesi,
* Şıh Camii Kabaltısı, Tekye Camii Kabaltısı, Canbolat Paşa Kabaltısı, Büyük Bedesten Kabaltısı, Hasan Bey Hamamı Kabaltısı,
* Nazif Uygur’ un yakın zamanda restore edilen Akcurun Caddesi Servili Medrese Sokak adresindeki evi.