M. Yahya EFE

Sevgili Okurlarım, Türkoloji dünyasının tanınmış simalarından biri olan Kilis’in yetiştirdiği büyük Türk dil bilgini Muallim Ahmet Rif’at Bilge’yi aramızdan ayıran ölüm tarih sayfalarına 68. yılını da ekledi.

Türk diline, Türk edebiyatına, kısacası Türk kültürünün en önemli kaynak eserlerini işleyerek, yayına hazırlatarak bizlere kazandıran Kilisli Muallim Rif’at Bilge, Türklük bilimi (Türkoloji) araştırmalarında yeri doldurulmaz bir değere sahiptir.

Sadece Anadolu Türklüğünün değil, bütün Türk dünyasının en büyük eseri olan Dede Korkut Kitabı’nın ilk yayımlarından birini Kilisli Muallim  Rif’at Bilge yapmıştır.

Türk dili üzerindeki çalışmalara önemli bir kaynak olan, Türkçenin ilk dil bilgisi kitabı, Türk lehçelerinin ilk sözlüğü Divanü Lügat-it-Türk’ün ele geçen yegane nüshasının dağınık sayfalarını düzenleyen ve ilk yayımını gerçekleştiren de Kilisli Muallim Rif’at Bilge’dir.

Muallim Rif’at, 1874 yılında Kilis’in Cedit Mahallesinde doğmuştur. Zabtiyye Çavuşlarından Abdülkerim Bey’in oğludur. Kilisliler babasına “Kerim Çavuş” derlerdi. Ahmet Rif’at doğmadan babası vefat etmişti. Bu nedenle Rıf’at’ı annesi Emine Hanım büyüttü.

Muallim Rif’at Bilge, babasına “Kerim Çavuş” dendiğini ve Adının Ahmet Rif’at olduğunu,“Tercüme-i Halim” isimli şiirinin son dörtlüğünde  şöyle dile getiriyor.

”Kerim Çavuş oğluyum

Gönlü dertli dağlıyım 

Adım Ahmet Rif’at’tır

            Ben Kilis’e bağlıyım.”

Ahmet Rif’at, ilk ve Rüştiyye öğrenimini Kilis’te yapmış ve 1892 yılında Kilis Müftüsü Abdurrahman Efendi’den İcâzet-name almıştır. Daha sonra, 18 yaşında İstanbul’a gelmiş ve 1898 yılında İstanbul Dârü’l Muallimin’in yüksek kısmından birincilikle Şahadetname alarak öğretmenlik mesleğine atılmıştır.

Muallim Rif’at, önceleri Rüşdiyye ve İ’dâdiler’de, sonraları liselerde Türkçe, Arapça, Farsça, Tarih ve Edebiyat öğretmenliği yapmıştır. Medresetü’l Kuzât’da ceza kanunu, İmam Hatip Mektebinde ise Felsefe dersleri vermiştir.

Ayrıca, İstanbul Üniversitesi İlahiyat ve Edebiyat Fakültelerinde Arap Dil ve Edebiyatı derslerini okutmuştur. Bu arada İstanbul Hukuk Fakültesinden de    pekiyi derece ile mezun olmuştur.

Adının başına hep “Kilisli” sözcüğünü kullanan Türkoloji dünyasının bu ünlü bilgini “Muallim” lakabıyla da ün yapmıştır. Bu nedenle Ahmet Rif’at Bilge’ye kısaca “Kilisli Muallim  Rif’at” derlerdi. Türk diline unutulmaz hizmetler vermiş ve şöhreti yurt sınırlarını da  aşmış olan, Kilisli Muallim Rif’at’ı  Avrupa’da tanıyordu.

Türkiye’ye gelen müsteşrikler onu arayıp buluyorlardı. Fuat Köprülü’nün onun eserlerine ön söz yazması, bu bilim adamının kadrini yükselten büyük bir belgedir.

Muallim Rif’at kendisini tamamen ilme vermişti. Hayatta onun her şeyi kitaplardı. Bu nedenle 38 yaşında nişanlanmış ve 40 yaşında İstanbul eşrafından Fatma Saibe Hanımefendi ile evlenmişti. Bu evlilikten üç kızları oldu. Mutlu idiler. İyi bir ev hanımı olan, güzel ud ve keman çalmasını bilen Fatma Saibe Hanım, kısa zamanda Kilis yemeklerini pişirmesini de öğrenmişti. Kilis yemeklerinden Oruk ve Şeyh-ül Muhş’i’yi çok seven Muallim Rif’at, sabah kahvaltılarında ise sadece kuru ekmek yer ve birkaç bardak çay içerdi.

Türk dilinin birinci derecede önemli eski anıtlarından birçoğunun ilk yayımlarını yapmak, resmi ve özel kütüphaneleri araştırarak bazı anıtları ortaya çıkarmak, Kilisli Muallim Rif’at’ın Türk Filolojisine yapmış olduğu en büyük hizmetlerdir. XI. Yüzyıl Hâkaniye Türkçesinin şaheserlerini, en eski Oğuzca metinleri, XIV.-XV. Yüzyıl Kıpçak Türkçesi yadigarlarını ve Divân-ü Lûgat-it-Türk’ü bilim dünyasına tanıtan odur.

                                                                                                                  (Devamı var)