Kilisli Muallim Rif’at’ın Eserleri (4)
M. Yahya EFE
Türk dil tarihinin tanınmış simalarından biri olan Kilisli Muallim Rif’at Bilge, çok değerli bir Türkçeci idi. O her zaman sade bir Türkçeyi savundu ve dilimizin yabancı kelimelerden arınması için çalıştı.
3 Mayıs 2003 tarihinde Kilisli Muallim Rif’at Bilge’nin ölümünün 50. yılı dolayısıyla, Kilis Yardımlaşma Derneği olarak, Türk Dil Kurumu konferans salonunda geniş katılımlı bir anma toplantısı düzenlemiştik. Toplantıya; Kilis Valisi Aslan Kütükçü, Belediye Başkanı Ekrem Çetin, Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın, YÖK Başkan Vekili M. Uygur Tazebay, Milli Eğitim Bakanlığı Erkek Teknik Genel Müdürü Mehmet İyigün, çok sayıda öğretim üyesi, üst düzey bürokrat ve Kilisli hemşerilerimiz katılmıştı. O toplantıda, Kilisli Muallim Rif’at’ın hayatını ve eserlerini anlatmıştım.
Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın da toplantıda yaptığı konuşmada; Kilisli Muallim Rifat Bilge’nin Dede Korkut Destanı’nın ve Divanü Lügat-it Türk’ün derleyicisi ve ilk yayımcısı olduğunu söyledi.
Muallim Rif’at Bilge’nin gerçek doğum Tarihi 1874’dür. Nüfusunda iki yaş küçük yazılmıştır. Rahmetli sağlığında kızlarına vasiyet etmiş ve öldüğü zaman mezar taşına doğumu 1874 olarak yazılmıştır.
Kilisli Muallim Rif’at Bilge’nin Eserleri (*):
1- Kitab-ı Dede Korkut (Ala Lisan-ı Ta’ife-i Oğuzan, Dresden yazmasından, 1914)
2- Divanu Lugati’t-Türk (3. cilt 1. ve 2. cilt 1915. 3. cilt 1917, İstanbul Matbaa-i Amire)
3- İdni Mühenna Lugati (İstanbul, Müze Kitaplığından, 1919)
4- Ferheng-Name-i Sa’di Tercümesi (Ali Emiri Efendi kitaplığından, 1924)
5- İbni Mühenna’nın ( El-Kavaninü’l – Külliye Li-zağlil Lügatı- Türkiye’sinin) istinsah ve tashihi, (Sait Ali Paşa Kitaplığından 1928)
6- Sultan Veled’in Divan-ı Türki’si (Veled Çelebi (izbudak) ile birlikte, 1925
7- Astarabadi’nin Kadı Burhaneddin tarihi olan Bezm-u Rezm (Farsça metin, 1928)
8- Ebu Hayyan’ül Endülisi’nin Kitabü’l-idrak Li-Lisani’l Etrak’ine yazılmış olan 1531 kelimelik Haşiye (Veled Çelebi ( İzbudak ) ile birlikte 1936
9- Maniler (1928)
10- Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin (7. ve 8.ciltlerinin Türkçeye çevrilmesi, 1928 )
11- Şeyh Sa’diden Gülistan ve Bostan Tercümeleri (1943)
12- Keşf-üz Zunun ile Zeyl’in basım ve yayımı (Şerafeddin Yaltkaya ile birlikte, 1.11.1941, 1945)
13- Suyolcuzade Mehmet Necib’in Devha-tül-küt-tab’ının tertip ve tashihi, (Güzel Sanatlar Akademisi Neşriyatından No: 16 İ stanbul 1942)
14- Esma-i Müellifin, I (İbnü’l- Emin Mahmud Kemal İnal ile birlikte, 1952)
15- Salaheddin-i Safeddi’nin El-Vafi Fi’l- Vefetat’ı (H.Ritter ile birlikte)
16- İmam Hasan’ın Ahkâm-ı Kur’an’ı Celal-i Devvani’nin Arznamesi ayrıca da Yeni Sarfı Arabi, gibi eserler tarafından istinsah ve tashih olunmuştur.
17- ( Kutbi Mekki’nin ) İstanbul Seyahatnamesi ile ( Utu’nin ) Sultan Mahmut Gaznevi ile babasına ait tarihini tercüme etmiştir.
Ayrıca, Kilisli Muallim Rif’at Bilge, birçok Arap ve İran klasiklerini de Türkçeye çevirmiştir.
(*) Kilisli Muallim Rif’at’ın hayatı ve eserleri ile ilgili bilgiler, M. Yahya Efe’nin, “Kilisli Muallim Rif’at Bilge” (Kilis Yardımlaşma Derneği Yayınları: 1, 2. baskı, Ankara 2003) adlı eserinden alınmıştır.