Marmara Adaları ve Kayıp Ada “Vordonisi”

Metin MERCİMEK

“Bizansların ‘Küçük Ada’, Osmanlıların ‘Batık Manastır Kayalıkları’ ve denizcilerin de ‘Bostancı Kayalıkları’ adını verdiği Vordonisi Adası, efsaneleşmiş bir adadır.”
İstanbul’u ayna gibi süsleyen adalara bir göz attığımız zaman, çeşitli isimlerle şu şekilde anıldığını görürüz: Çamlı Adaları, Marmara Adaları, Keşiş Adaları, Prens Adaları gibi adlar kullanılmıştır. Bizans İmparatorluğu ile birlikte tarihte adı geçmeye başlayan Adalar, daha çok sürgün yeri olarak kullanıldı. 8.nci yüzyıldan itibaren Bizans manastırları inşa edilen bu kara parçalarında daha sonraki yıllarda malikâneler de yapıldı. 1867 yılında Vilayet Nizamnamesiyle İstanbul’un ilçesi olan Adalar’da ilk yerleşim hareketlerine 1846 yılında vapurların çalışmalarıyla birlikte rastlandı.
Anadolu’dan gelip de İstanbul’a ilk ayak basanlar, önce Eminönü’nde balık ekmek yemeğe, daha sonra da Adalar’ı gezmek için plan yaparlar. Özelliği ve güzelliği itibariyle, gerek piknik yapmak, gerek fayton gezisine katılmak üzere Adalar daha çok tercih edilir.
Çoğu yerleşim yeri olarak bilinen Adalardan en büyüyü Büyükada, Heybeliada, Burgazadası, Kınalıada, Sedefadası, Yassıada, Sivriada, Tavşanadası ve Kaşıkadası İstanbul sınırları içinde yer almaktadır. Tüm bunların yanı sıra, bir de batık durumda olup, sonradan ortaya çıkan Vordonisi adası mevcuttur.
Almış olduğum bilgilere göre, 1010 yılında yaşanan bir deprem sonucu sulara gömüldüğü ve üzerinde bir de manastırın bulunduğu rivayet edilen Vordonisi Adası için keşif çalışmalarının yapıldığını öğrendim. Bu konuda Düzce Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Bilir, İstanbul Üniversitesi Sualtı Arkeoloji Can Ciner, Adalar Denizle Yaşam ve Spor Kulübü Derneği’nden Volkan Narcı bu konuda geniş bir araştırma yapmaktadırlar.
Yapılacak olan bu dalış programının sonunda, su altındaki Vordonisi Adası’nın tarihi ile ilgili bir kapı aranılacağını kaydeden dalış ekibi, üç yıllık bir keşif planının sonunda adanın turizme açılmasını ve UNESCO Dünya Kültür Mirası’na kabul edilmesini hedefliyor. Vordonisi Adası’nın tarihinin gün yüzüne çıkartılması için İstanbul Maltepe Belediyesi’nin her türlü desteği vermeye hazır olduğu, kayıp adanın turizme açılmasının ve dünyaya tanıtılmasının hedeflendiği belirtiliyor.
Yine aldığım bilgilere göre, Büyükada, Heybeliada, Burgazada, Kınalıada, Sedefadası, Tavşanadası, Kaşıkada, Sivriada ve Yassıada olan 9 adayı içinde barındıran Prens Adaları’nın onuncusu olan Vordonisi’de, Doğu Roma İmparatorluğu zamanında adaya sürgün gönderilen Patrik Fotius’un bir manastır yaptırdığı belirtilmektedir. Aslında Patrik Fotius ile Patrik İgnazius arasındaki rekabet üzerine inşa edilen manastırın, Küçükyalı’da  keşfedilen manastırın birebir kopyası veya devamı olduğu da sanılmaktadır.
Hoşça kalın.