Popüler Kültür

M. Yahya EFE

Sevgili okurlarım, günümüzde tüm dünyayı ve Türkiye’yi de bütünüyle egemenliği içine almış durumda olan popüler kültür, çevremizdeki tüm yaşamdır. Bir ürün veya olgunun popüler kültür alanına girmesi için, onun çok yaygın bir şekilde ve benzerleri arasından özgürce seçilmiş olması gereklidir. Popüler kültür incelemelerinde, çok kullanılan bir tanım, popüler kültürün çağın ruhunu yansıtmadaki işlevselliğidir.

Popüler kültür genelde bir ticari amaçlı olduğu için, popüler kültürün üreticileri, çağın ruhunu yakalamak zorundadırlar. Çünkü ürettiğini en fazla gelir getirecek biçimde satacaktır, kara geçmek amacı gütmektedir.

Bu nedenle de popüler kültür kalitesizdir. İşin içine geniş halk kitleleri girince, doğal olarak hem seviye düşüyor, hem de temel hak ve özgürlüklerden sapma olasılıkları artıyor. Onun için yukarıda belirttiğim gibi, popüler kültür kalitesizdir. Kültürün en iyi ve en değerli yönünü değil, ticari, özensiz ve emek verilmemiş yönünü yansıtır.

Dolayısıyla incelenmeye değer ürünler, olgular değil, zorunlu olarak karşı karşıya gelindiğinde bile utanarak başımızı çevirmemiz gereken, varlığını bile kabul etmememiz gereken sapkınlıklardır. Buna rağmen popüler kültür, günümüzde toplumsal açıdan kabul gören kültür anlayışıdır.

Bilindiği gibi çok eskiden ülkemizde radyo yoktu, radyo geldi. Televizyon yoktu, televizyon da geldi. Eskiden bilgisayar yoktu, bilgisayarla da tanıştık o da geldi. Eskiden internet yoktu, şimdi internet’te var. İşte bu ve buna benzer, önceden ne gerek var buna denilen şeyler, toplumlarda zaman içerisinde kullanım alanı bulmuş, en katı toplumların ve kültürlerin bile iletişim anlamında yeni oluşumları, yeni gelişen kültürleri ister istemez kabul etmesine popüler kültür diyoruz. Popüler kültür kişinin ve toplumun temel eğilimlerini, dünyaya bakış açısını oluşturur.

Bir toplumun söylenceleri, kahramanları, türküleri, törenleri, kutsal bildikleri, gülünç buldukları, yücelttikleri, kısacası o toplumu oluşturan inanç ve değer sistemlerinin tümü, popüler kültür öğelerine yansır. Bu nedenle popüler kültür incelemeleri toplumsal dokunun çözümlenmesinde kullanılır. Popüler kültür incelemelerinde seçkinci tarafı temsil ettiği düşünülen eleştirmenlerin duruşu şöyle:

“Popüler kültür incelemeleri ve değerlendirmeleri, kültür ürünlerinin estetik değerlerini tartışmak, onların kaliteli mi, kalitesiz mi olduğunu sorgulamak yerine, bir ürünün hangi güç dengeleri içinde var olduğunu ve geniş toplumsal çerçevede yerinin ne olduğunu irdelemelidir.”

Oysa popüler kültürün olumlu yanları da var. Popüler kültür sayesinde geniş halk kitleleri, seviyesi ve niteliği ne olursa olsun, kültür öğelerini, sanat ve edebiyatı çok daha fazla miktarlarda, kitlesel düzeyde tüketmeye başlıyor. Bana göre; popüler kültür incelemecisi, yargılayıcı ve dışlayıcı olmamalı, “ya seçkin kültür, ya popüler kültür” tavrı yerine, “hem o hem bu” tavrı içinde olmalıdır.

Günümüzde, yemekten giyime, çalışma yaşamından eğlenceye kadar hayatın her alanında tutum ve davranışlarımızı popüler kültür beliriyor.

Onun için, bir toplumda, seçkin kültür de, popüler kültür de hep var olmuştur ve hep var olacaktır.