Tarama Sözlüğünde Kilisli Rif’at Bilge (2)

M. Yahya EFE

Kilisli Muallim Rif’at Bilge, Türk edebiyatı ve Türk tarihi konusunda kendini kabul ettirmiş, titiz, dikkatli, çalışkan, sabırlı ve başarılı bir araştırmacıdır. O çok okuyan, okuduğunu anlayan ve değerlendirmesini bilen bir dil bilginidir.

Gerçi herkes bir ölçüde okur amma, hiç kimse Kilisli Rif’at gibi okuyamadı. Çünkü Rif’at kitap değil, kütüphane okurdu. Okuduğu kütüphanelerde hangi kitabın hangi değerde ve nitelikte olduğunu bilir, ona göre de değerlendirmesini yapardı. Kendi deyimiyle yüz bine yakın kitap okumuş olan Muallim Rif’at’ın okumadığı kitap kalmamıştır.

Türk Dil Kurumu çalışmalarının temelini oluşturan eserlerin başında gelen “Tarama Sözlüğü” nün ortaya çıkışında da en büyük çaba Muallim Rif’at’ın olmuştur.

1987 yılında Kilis Kültür Derneği Genel Başkanı idim. Muallim Rif’at’ı ölümünün 34. yıldönümünde anmak için, 22 Şubat günü dernek merkezimizde bir anma toplantısı düzenledik.

Rahmetli Ömer Asım Aksoy’u da, evinde ziyaret ederek, bu toplantıya davet ettim. Bu ziyaretim sırasında, Ömer Asım Aksoy’dan Muallim Rif’at hakkındaki düşüncelerini sordum.

Ölümünün 34. yıldönümü anısına bastıracağım, “Kilisli Muallim Rif’at Bilge” adlı kitabım için,  kendisinden bir yazı istedim. Kabul etti.

Bir hafta sonra, beni telefonla arayarak yazının hazır olduğunu bildirdi. Yazıyı almak için tekrar evine gittim. Birlikte kahve içtik. Ömer Asım Aksoy, Muallim Rif’at’la ilgiliolarak şunları söyledi:

“Yahya Bey, onun Divan-ü Lügat-it Türk, İlmi Mühenna Lügatı, Dede Korkut, Keşf-üz Zunun üzerindeki uğraşları, adını ansiklopedilere geçiren etkenlerden birkaçıdır. Ben, daha sonraki araştırmaları olduğu için henüz ansiklopedilere geçmemiş olan “Tarama Sözlüğü’ne katkıları” nı anlatan bir yazılı belge vereceğim sana. Bunu kitabında yayınla. Böylece Kilisli Muallim Rif’at’ın Tarama Sözlüğü’ne katkıları da gün ışığına çıkmış olur.”

Ömer Asım Aksoy, kitabımda yayınlanmak üzere bana verdiği “Tarama Sözlüğü’nde Kilisli Rif’at Bilge” başlıklı yazısında, Muallim Rif’at’ı bakın nasıl anlatıyor:

“Güneydoğu Anadolu’da konuşulan Türkçe, ses özellikleri, sözcük zenginliği, anlatım genişliği ve kıvraklığı bakımından bir hazinedir. Bunu için olacak, ilimizde Türk dili üzerinde araştırma ve incelemeleriyle tanınmış büyük adamlar yetişmiştir; Gaziantep’in Şeyh Ahmet’i, Mütercim Asım’ı, Müfir Paşa’sı, Kilis’in Necip Asım Yazıksız’ı, Rifat Bilge’si, Faruk Timurtaş’ı bu alandaki çok değerli çalışmalarıyla yalnız yurdumuzun değil, Türkoloji dünyasının da ünlü adlarıdır.

Türk diline unutulmaz hizmetler yapmış olan Kilisli Muallim Rif’at’ı, aramızdan ayrılışının 34. yıldönümünde saygı ile anmak üzere Kilis Kültür Derneği’nin bir tören düzenlemiş olması, övünülecek bir değerliliktir.

Ben rahmetli ile yüz yüze tanışmadım ama Türk Dil Kurumunca Tarama Sözlüğü hazırlanırken kendisiyle pek çok yazışarak ilişki ve dostluk kurdum.

1941-1976 yılları arasında Türk Dil Kurumunda benim yönetimimle hazırlanmış ve sekiz cilt olarak basılmış olan bu önemli sözlük, XIII. Yüzyıldan beri Türkiye Türkçesiyle yazılmış kitapların taranmasıyla elde edilen iki yüz bin örnek arasından seçtiğimiz altmış bin tanığa dayanmaktadır. Tarama çalışmalarına katılan elli beş yetkili kişi 227 kitap taramıştır. Buna göre her birinin ortalama dört kitap taramış olduğu sanılacaktır. Hayır, öyle olmamıştır; 227 kitabın 82’sini Kilisli Rif’at Bilge, geri kalan 14’ini elli dört kişi taramıştır.

Bu koca Kilislinin dağlar deviren çalışmalarından sadece bir bölüm ve özgeçmişine eklenecek çok parlak bir yapraktır. Taradığı 82 kitabın adını da ilişikte sunuyorum.

Adını başında hep “Kilisli” sözcüğünü kullanmış olan bu bilgi anıtı, kendisiyle birlikte “Kilis”e de uluslararası ün kazandırmıştır. Kilisli Muallim Rif’at Bilge’yi bütün Türkler her zaman minnetle anacaktır.”

Ömer Asım Aksoy’un bu yazısı ve Kilisli Muallim Rif’at Bilge’nin taradığı 82 kitabın adları ilk defa benim kitabımda yayınlanarak gün ışığına çıktı.

(Devamı var)