Tarihi Masmana (Sabunhane)’nın Restorasyon Öncesi Hikâyesi

M. Şenay TAŞKENT

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünce Anıt Res. İnş. San. Tic. Ltd. Şti.’ne 3.171.895.57 TL’ye restorasyonu ihale edilen tarihi Masmana (Sabunhne) şimdiki Öğretmenevi karşısı Haki Efendi Sokak’ta, benim doğduğum, acı ve tatlısıyla anılarımın sırdaşı olan evimizin tam karşısında olduğundandır, bugünlerde restorasyonuna başlanıldığını öğrenince çok mutlu oldum. Zira uzun yıllar atıl bir vaziyette duruşunun dışında her an yıkılabilir konuma gelişi hayati tehlike arz ediyordu. Bir diğer adıyla Sabunhane olan Masmananın çok uzunca bir süre karşımızda olan bir yapı olması dolayısı ile son elli yılına dair bir kısa hikâye de benden olsun diyerek bu yazıyı kaleme almak gereği duyduğumu da öncelikle belirtmek istiyorum.

1971 yılına kadar evimizin penceresinden bu yapının yıkıldı-yıkılacak manzarası ile karşı karşıya yaşayan biri olarak, rahmetli babam ve babaannemden burasıyla ilgili edindiğim bilgilere göre, kaç yılında, kimler tarafından yapıldığına dair hiçbir kesin bilgi olmamakla beraber, bir rivayete göre, Cumhuriyet öncesindeki işgal yıllarında burada Fransız askerlerinin konuşlandığını ve karargâh olarak kullandıklarını söylerler. Daha sonra Kilis’in düşman işgalinden kurtuluşu ile de sözü edilen mekânda uzun bir süre, zeytinyağı ve sabun imalatı yapıldığı belirtilmiş olsa da kimler tarafından işletildiği bilinmemekteymiş.

Tarihi Masmananın kime ait olduğuna ilişkin kesin bir kayıt olmayıp, rahmetli babamın anlattığına göre buranın sahibi, Suriye’de yaşayan bir Ermeni vatandaşının imiş. Bu sahibin 2. ve 3. kuşağının da yaşamlarını yitirmiş olmaları münasebetiyle hiçbir sahibi çıkmamış ve hazineye devredilmiş olduğu, öğrendiğim diğer bilgilerdendir.

Yaşım itibariyle son elli yılını ise ben hatırlıyorum. Rahmetli olduğunu bildiğim Kilis eşraflarından Ökkeş Canbolat adlı bir hemşehrimizin burayı her nasılsa uzun bir süre sahiplenip, burada pamuk ticareti yaptığını ben biliyorum. Adana’dan getirilen pamukları toplar, istif eder ve pazarlayıp satardı. Zamanla o da vefat edince, kimse sahiplenmemiş ve bugünlere atıl bir durumda gelmiştir.

İlimizde konunun muhatabı ilgili birim olan İl Kültür ve Turizm Müdürümüz sayın Abdullah Aldemir’i Kilis’te ziyaret ettim ve gelişmelerle ilgili olarak bilgi aldım. Edindiğim bilgilere göre, söz konusu Masmana 2 katlı olarak restore ediliyormuş. Alt katı Sabunhane Müzesi ve çok amaçlı bir salon, üst katı da yine çok amaçlı Kültür Merkezi ve zamana bağlı olarak değerlendirilecek bir konuma getirilecekmiş. Çok gecikmiş olsa da tamamlandığında Kilis’imize çok güzel bir eser kazandırılmış olunacağını düşünüyorum. Dolayısıyla bu konuda emeği geçenleri kutluyorum.

Yaptığım Kilis ziyaretimde, sokağımızı ve yapılan çalışmaları da yerinde izleyip, çalışanlara başarı dileklerimi sunmayı da ihmal etmedim tabi. Önümüzdeki yıl sonunda tamamlanıp hizmete açılması beklenen restorasyonun nihai durumunu sabırsızlıkla bekleyenlerden biri olarak, bu tür restore edilmeyi bekleyen birçok tarihi yapılarında gün ışığına biran önce çıkarılması en kalbi arzumuz olduğunu belirterek bugünkü birlikteliğimi burada noktalıyorum.

Yeni bir günde yeniden buluşmak üzere, esen kalın…