24 Ay İşgal Altında Kalan Şehir: Kilis-1

Metin MERCİMEK

“TOPLUM VE İNSANLAR İÇİN EN KUTSAL DEĞERLERDEN BİRİ BAĞIMSIZLIK, DİĞERİ İSE ÖZGÜRLÜKTÜR. BAĞIMSIZ OLMAYAN BİR ÜLKENİN İNSANLARI ÖZGÜR OLAMADIKLARI GİBİ, ÖZGÜR OLMAYAN İNSANLAR DA BAĞIMSIZ BİR ÜLKEYE SAHİP OLAMAZLAR.”

Kilis’in bilfiil 24 ay işgal altına girmeden önce, ülkemizin içinde bulunan gerek ekonomik, gerek sosyal, hatta bunalımlı geçen günlerine bir göz atmak istiyorum.
1. Dünya Savaşı’na yorgun, bitkin ve de maddi bunalımlar içinde girmiş olan Osmanlı İmparatorluğu, tüm bu olumsuzluklara rağmen, içinde coşan istiklal duygusuyla bağımsız Türkiye Cumhuriyeti Devletini kurmuştur.
1. Dünya Savaşı döneminde kendini gösteren batı güçleri, Osmanlı Devleti içinde bulunan stratejik yerlere sahip olmak istiyorlardı. Bu güçler, birincisi İngiltere, diğeri ise Fransa idi. Özellikle Basra Körfezi, Musul, Bağdat’ın yanı sıra, Kilis, Antep, Maraş, Urfa, Hatay gibi önem arz eden şehirlere göz dikmişlerdi.
Bu zaman akışında bir de Kilis’in durumuna bir göz atalım. Milli Mücadele döneminden önce Kilis Sancağında 7176 hane bulunmakta olup, bunun 326’sı gayrimüslimler oluşturmaktaydı. Gayrimüslimler içinde de Ermeniler önemli bir nüfusa sahipti.
Emperyalist güçler tarafından hayali vaatlerle kandırılan Ermeniler, Kilis’te Türk ve Müslüman halka büyük kötülükler yapmış ve işgalde hem İngilizlerin, hem de Fransızların yanında yer almıştır.
Bu ön bilgilerden sonra, yavaş yavaş Kilis’in işgal günlerine yaklaşırken, Mustafa Kemal Atatürk’ün 28 Ekim 1918 tarihinde Kilis’e gelişini ve tarihe geçmiş olan sözlerine değinmeden geçemeyeceğim:
“İLK AYAK BASTIĞIM TÜRK ŞEHRİNDEKİ BU UYANIKLIĞA CİDDEN HAYRAN KALDIM. VE BİR DAHA İMAN ETTİM Kİ, BU MİLLET ASLA ÖLMEYECEKTİR. VAR OLUN AZİZ KİLİSLİLER.”
Şimdi gelelim işgalin ilk günlerine. Tarih 6 Aralık 1918. Önce İngiliz güçleri Kilis’in Hükümet Konağına, Orta Okula ve PTT’ye el koyarlar. Bu işgal, Kilis Ermenileri tarafından büyük coşku ile karşılanır ve İngilizleri kışkırtarak, Türk vatandaşlarını tutuklayıp zulüm ve işkenceye maruz bırakmalarına da sebep olurlar. 6. Tabur İngiliz Müfrezesi, Kilis’in önemli kurumlarına yerleştikten sonra, kış sezonunu Kilis’te geçireceklerini de duyurmaya başlar.
Bu defa Kilis’in ikinci kez işgal edilmesine gelelim. 15 Eylül 1919’dali anlaşmaya göre, Kilis’in Fransızlara devredileceğini haber alan Kilis halkı büyük bir endişeye kapılmış ve 29 Ekim 1919 tarihinde, içinde Ermenilerin de bulunduğu bir taburla Kilis’i işgal etmiştir. Bunun üzerine halkın ileri gelenleri Fransız işgalini protesto etmek için, Tekke Camisi avlusunda öğle namazına müteakip yapılan mitinge on binlerce kişi katılmış ve miting başka yerlere de sıçramıştır.
Tam 24 ay işgal altında kalan Kilis’in bir başka konumunda yeniden buluşmak dileğiyle…
Hoşça kalın.