Saplantı (Zorlantı Bozukluğu)

Metin MERCİMEK

“SAPLANTI, İRADEMİZ DIŞINDA ORTAYA ÇIKAN, BİZLERİ TEDİRGİN, HUZURSUZ EDEN, BENLİĞİMİZLE UYUŞMAYAN, ZİNNİMİZDEN UZAKLAŞTIRAMADIĞIMIZ HAYAL VEYA DÜRTÜLERDİR.”
Katılmış olduğum her toplantıda, ayrıntılı bilgiler ile birlikte tek tek notlar alır onu herkesle paylaşırım.  Hatta soru sormak kaydıyla bilgimi daha da pekiştiririm. Bu kez toplantının konusu, irademiz dışında ortaya çıkan ve benliğimizle uyuşmayan bir dürtüyü oluşturan hastalıktır. Bu hastalığın tıptaki ismi Obsesif-Kompulsif Bozukluğu, yani kısaltılmış olarak (OKB)’dir. Türkçe karşılığı ise Saplantı-Zorlantı Bozukluğu adı ile anılır. Halk arasında da takıntı olarak bilinir.
Günlük yaşantımızda, evde, pazarda ya da bir toplantı sırasında, düşüncelerimizi rahatlatmak amacı ile bazı davranışlar geliştiriyoruz. Örneğin, evden çıktıktan sonra, daha gideceğimiz bir yere varmadan, tekrar eve dönüp doğal gaz ocağının kapalı olup olmadığını kontrol etmek gibi. Başka bir örnekle, dışarıdan eve girdikten sonra, “acaba arabanın kapısını kilitledim mi”, “camlarını kapadım mı?” gibi çeşitli tarz davranışlara Saplantı-Zorlantı Bozukluğu hastası tanımlanmaktadır.
Saplantılı yani zorlantılı davranışların genellikle ne şekilde karşımıza çıktığı konusu şu şekilde anlatıldı. İlki kirlenme ile alakalı korkular, hastalık kapma saplantıları ve temizleme ile ilgili zorlantılar. İkincisi kendimize veya başkasına zarar vereceğimize dair saplantılar. Üçüncüsü kuşku saplantıları ve buna bağlı olarak kontrol etme zorlantıları (kapıyı kilitledim mi, kilitlemedim mi? vb). Dördüncüsü durumda biriktirme ve toplama zorlantıları. Beşincisi saplantı duraklama davranışları. Altıncısı dini saplantılar. Yedincisi simetri, düzen ve sayı sayma ilgili saplantı ve zorlantılar. Sekizincisi kötü, çirkin, ayıp bir şey düşünmek veya yapmakla alakalı saplantılar (Ağızdan kötü bir şey kaçırma, küfretme korkusu, zarar verme korkusu… vb). Son olarak cinsellikle alakalı saplantılar, dile getirildi.
Saplantının kimi zaman kronik, kimi zaman dönemsel olduğuna değinerek konuşmaya başlayan uzman, şu sözlere yer verdi: “Saplantı, irademiz dışında ortaya çıkan, bizleri tedirgin, huzursuz eden, benliğimizle uyuşmayan, bilinçli bir çaba ile zihnimizden uzaklaştıramadığımız ve kovamadığımız, inatçı bir şekilde, tekrarlayan düşünce, hayal veya dürtülerdir. Bu düşünceler bizlerin mantığına, düşünce yapımıza, ahlak değerlerimize ve inançlarımıza ters düşer ve bizler için kabul edilemez durumdadır. Bu anlamda saplantılarımız benliğimize yabancıdırlar. Zorlantı çoğu zaman saplantılı düşüncelerimizi zihnimizden uzaklaştırmak için yaptığımız irademiz dışında ortaya çıkan ve tekrarlayan davranışlardır.
Oturumun sonunda ilgili uzman şunları söyledi:

“Saplantılarımızın kendi zihnimizin birer ürünü olduğunu, bize dışardan dayatılmadığını bilir ve kabul ederiz. Bununla birlikte genel olarak bu düşüncelerimizin ne kadar mantıksız, anlamsız ve aşırı düzeyde olduğunun da farkındayızdır. Ancak bu düşünceleri ve davranışları ne yaparsak yapalım zihnimizden uzaklaştıramayız. Belli noktada bu hayatımızı çekilmez kılmaya başlar. Bu durumdan kurtulmak için ilk olarak bir psikiyatri uzmanına başvurulmalıdır.”
Hoşça kalın.