Türkiye’de Üretilen İlk Yerli Uçaklar

Hasan BİTKEN
İlk yerli yolcu uçağı “Nu.D-38” bundan 76 yıl önce havalanmış ve ilk seferini İstanbul-Ankara arasında yapmıştı. O nedenle 26 Mayıs 1944 günü, Türk havacılık tarihi için son derece önemli bir gün idi.
TÜRKİYE’NİN İLK YERLİ YOLCU UÇAĞI
Türkiye’de ve Dünyada 1930’lu yıllarda ekonomik sıkıntılar yaşanıyordu. Askeri birliklerimizin önemli ihtiyaçları halktan toplanan bağışlarla karşılanmaya çalışılıyordu. Askeri uçak almak için kampanyalar başlatılmış ve varlıklı olan iş adamlarının da bu kampanyaya destek vermeleri talep edilmekteydi.
Ülkemizin o dönem sayılı İşadamlarından olan Nuri Demirağ ismindeki bir vatandaşımız bu kampanyaya hemen cevap vererek, “Ben bir işadamı olarak bu uçakların fabrikasını yapmaya talibim, Mademki bir millet kendi semasına sahip olmadan yaşayamaz, öyleyse bu yaşama vasıtasını başkalarının lütfundan beklemeyelim” dedi.
BEŞİKTAŞ’TA UÇAK FABRİKASI KURULMUŞTU
Nuri Demirağ 1936 yılında Türkiye’de havacılık sektörünü kurmak için kolları sıvadı ve ilk iş olarak araştırmalara başladı. On senelik bir plan hazırlandı.
Bir Çekoslovak firması ile anlaşarak Beşiktaş’ta büyük bir alana uçak fabrikasının kurulması için çalışmalara başladı ve modern bir bina inşa edildi.
Test uçuşları için 1559 dönümlük geniş bir araziye sahip olan Yeşilköy’deki, daha sonraları Atatürk Havalimanı olarak kullanılan Elmas Paşa Çiftliği satın alındı. Uçuş pistinin yanı sıra Nuri Demirağ Gök Uçuş Okulu, tamir atölyesi ve hangarlar inşa edildi.
İLK SEFER İSTANBUL’DAN ANKARA’YA
Türkiye’nin ilk uçak mühendislerinden Selahattin Reşit Alan, uçak ve planörlerin planını çizdi. Böylece 1936’da ilk tek motorlu “Nu.D-36” uçak üretildi.
1938’de ise “Nu.D-38” adıyla Türkiye’nin ilk yolcu uçağı üretildi.
Motorları hariç tüm aksamı Türk teknisyen ve işçileri tarafından yapılan uçak, saatte 32-5 km sürat yapabiliyordu. Uçak, çift kumandalı, 2200 devirli 2 adet 160 beygir gücünde motorla donatıldı. 1200 kilo ağırlığındaki uçak 700 kiloya kadar yolcu ve bagaj taşıyabilmekteydi. Tam depo yakıt ile 1000 km. menzile sahip olan uçak, 3.5 saat havada kalabiliyordu. Tavan irtifası ise 5500 metreydi.
İlk deneme uçuşları, pilotlar Basri Alev ve Mehmet Altunbay tarafından gerçekleştirildi. Test uçuşlarına devlet görevlileri de katılmıştı.
Böylece “Nu.D-38” 1944 yılında dünya havacılığı yolcu uçakları A sınıfına alındı. Uçağın çok önemli bir özelliği ise gerektiğinde askeri amaçlı nakliye ve bombardıman uçağına çevrilebiliyor olmasıydı.
Sonunda beklenen gün geldi… ilk yerli yolcu uçağı, 26 Mayıs 1944’te ilk seferini yaptı. Uçakta 2 pilot, Nuri Demirağ, Tasvir-i Efkâr Gazetesi sahibi Ziyad Ebuzziya ve Vatan Gazetesi muhabiri Faruk Fenik vardı. Saat 9:45’te İstanbul’dan havalanan uçak, 1.5 saat sonra Ankara Etimesgut Havaalanı’na başarılı bir iniş yapmıştı. İlk uçuşun yolcuları, Ankara’da, Hava Yolları Umum Müdürü Ferruh Bey tarafından karşılandı.
“Nu.D-38” daha sonra İzmir, Kayseri Bursa ve Sivas gibi şehirlere deneme seferleri yaptı. Ne yazık ki; Nuri Demirağ, üretimin devamı için gerekli siparişleri bir türlü alamadı. Böylece, proje yarıda kaldı. Türkiye’nin ilk yolcu uçağı ise Nuri Demirağ’ın hayatını kaybetmesinden sonra hurdacılara satılarak maziye karıştı.
Nuri Demirağ, gecesini gündüzüne katıp yürüttüğü bu çalışmalarında yalnız bırakılmasaydı, ABD Marşal yardımları ile yapılan uçak ve motor kabul edilerek yerli imkanlarla geliştirilen uçak sanayiinin önü kesilmeseydi, şu an ülkemiz nasıl bir durumda olurdu sorusunun cevabını siz sevgili okuyucularımıza bırakıyorum.